نیکو گرشاسبی‌نیا

تپه‌های سیلک در مسیر باغ فین کاشان قرار دارد. وجه تسمیه‌های بسیاری برای نام سیلک آورده‌اند. گفته می‌شود که  نام سیلک از سیاله آمده است. سیاله در لغت، به معنی ظرف سفالینه شکسته است. علت این نامگذاری نیز به خاطر ظروف‌های سفالینه‌ای است که اول بار در این منطقه پیدا شده‌است. از سویی دیگر گفته می‌شود که این بنا شامل قلعه‌هایی بوده است، از این جهت آن را سی‌ارگ نامیده‌اند. باز تعبیر دیگری وجود دارد که می گوید چون خاک این منطقه سفید بوده، آن را سپید ارگ نام نهاده بودند. اما تعبیر اول چیزی است که یکی از راهنمایان در توصیف این نام عنوان کرد. تا هشتاد سال پیش این منطقه زیر خاک مدفون بود. با آمدن سیل عظیمی در این منطقه، تمدن چند هزار ساله‌ای نمایان شد. مردمانی که در آن اطراف زندگی می کردند فرصت را غنیمت شمرده و به کاوش ظروف و سفالینه های قدیمی پرداختند. به گفته یکی از ساکنین اطراف تپه سیلک " مردم خاک این تپه ها را جابجا می‌کردند. اجسام شکسته و خرد شده را دور می‌انداختند و ظروفی که سالم باقی مانده بود را برای فروش به بازار می بردند". پس از مدتی پای عتیقه فروش ها نیز به این منطقه باز شد. در پی فروش این سفالینه‌ها و اجسام بجا مانده از این تمدن کهن به خارجیها، فردی به نام رومن گریشمن از طرف موزه لوور فرانسه برای کاوش در این تپه ها به سیلک آمد. در آن زمان آندره گودار رییس موزه ملی ایران بود. به همین علت سه فصل کاوش گریشمن در این تپه ها به سرعت انجام گرفت. بنا به گفته یکی از راهنماهای حاضر در سیلک: " بر اساس قراردادی که بین ایران و فرانسه در آن زمان بسته شد، قرار شد که آنچه در این تپه ها پیدا می شود بین این دو کشور تقسیم شود اما میزان این تقسیم بندی هیچ زمان مشخص نشد". آنها نتایج کاوش‌های خود را با خود به فرانسه بردند. این آثار هم اکنون در موزه لوور پاریس به نام تپه های سیلک ایران حفظ و نگهداری می شود. در دورانی پس از پدیدار شدن این تمدن عظیم، قبل از آنکه بتوانیم با کمک متخصصان به ارزش این منطقه پی ببریم، باز مانند آنچه در تاریخ مکررا اتفاق افتاده، گوشه ای از این ارزشها به دست کشوران خارجی که در پدیدار شدن این ارزشها نقشی نداشتند، افتاد. پس از کاوش‌های گریشمن تا سال 1380 این تپه مورد بی توجهی قرار گرفت. در طی این سالها ضر‌رهای زیادی به این تپه وارد شد. خاک برداری، موتور سواری، رد کردن گوسفندان از این منطقه، ساخت و سازهای غیر مجاز و تبدیل شدن بخشی به زمین های کشاورزی توسط ساکنین اطراف، از جمله این آسیب ها بود. ده سال پیش دکتر صادق شهمیرزادی به این تپه‌ها رفته و 5 سری کاوش خود را در این زمین‌ها تا سال 1385 انجام داد. اقدام وی در آن شرایط بحرانی باعث نجات نسبی این منطقه شد. ایشان نتایج تحقیقات خود را در چهار جلد کتاب گردآوری کردند. آنطور که گفته می شود، این کتابها به زبان فرانسه در این کشور چاپ شد. این کتابها هنوز در ایران چاپ نشده است اما سازمانهای مربوطه قول این همکاری را داده‌اند.